Het programma Lexogoth is een desktopprogramma dat ontworpen werd voor het Win11-platform en in de eerste plaats dient om de lexicale kennis van studenten Frans, die het beginniveau al voorbij zijn of al een redelijk gevorderde kennis van de taal hebben, uit te diepen en aanzienlijk uit te breiden aan de hand van courante en effectief gebruikte voorbeelden uit de dagelijkse spreek- en schrijftaal. Hoewel we voor alle voorbeelden een vertaling hebben voorzien, is het wel belangrijk om te beseffen dat Lexogoth geen vertaalprogramma is maar een leerboek waarvan de uiteindelijke bedoeling is dat de taalleerder zijn lexicale kennis systematisch kan onderhouden en uitbreiden.
1. Achtergrond bij het ontwerp van het programma
Woorden, hun betekenissen en hun combinatiemogelijkheden vormen volgens ons een van de grootste uitdagingen voor een vreemdetaalleerder. Bij elk woord moet een student immers een heleboel andere elementen kennen die hem in staat stellen om het woord correct te gebruiken: de uitspraak en schrijfwijze, de syntactische mogelijkheden, het taalregister waartoe een woord behoort, de verschillende betekenissen en de compatibiliteit met andere woorden. Al deze elementen zorgen ervoor dat het aanleren van woorden in een vreemde taal een heel uitdagende opdracht is. De complexiteit van dit gegeven wordt volgens ons niet weerspiegeld in de manier waarop vele handboeken voor vreemde talen omgaan met het aanbrengen van nieuwe woordenschat. Maar al te vaak moeten we vaststellen dat de meeste handboeken en methoden Frans zich beperken tot het aanbieden van lijsten met woorden en hun vertalingen, al dan niet met een korte voorbeeldzin. Om die nieuwe woorden dan te verankeren, worden enkele woordenschatoefeningen aangeboden in de vorm van invuloefeningen. En zodra deze leer- en oefensessie achter de rug is, verwacht men dat de student deze nieuw geleerde woorden correct kan inzetten in mondelinge en schriftelijke communicatieve oefeningen. Onze ervaring als taalleerkracht leert ons echter dat dit helemaal niet het geval is: een taalleerder leert en gebruikt geen vreemde taal door moeizaam woord per woord (op basis van geleerde woordenlijsten) zinnen of uitingen op te bouwen; een dergelijke benadering kost te veel geestelijke inspanning en tijd en leidt tot te veel fouten en kunstmatige taaluitingen. We menen dat de hierboven beschreven aanpak van het woordenschatonderwijs vrij inefficiënt is en op een vorm van magisch denken berust: men gaat er immers vanuit dat studenten zomaar in staat zijn om de nieuw geleerde woorden correct in te zetten in communicatieve oefeningen op basis van alleen maar een vertaalde woordenlijst zonder dat zij de noodzakelijke gebruiksvoorbeelden en uitleg over het gebruik van een woord krijgen. Een onmogelijke opdracht, die bovendien tot veel frustratie leidt bij zowel de studenten als de docenten.
Om in deze lacune van het vreemdetalenonderwijs te voorzien, creëerden we Lexogoth. Via dit programma bieden we studenten, die reeds het basisniveau voorbij zijn, de kans om op snelle en efficiënte wijze nieuwe woordenschat te verwerven of om reeds gekende woordenschat uit te diepen. Het programma biedt aan studenten Frans de gelegenheid om gebruiksvoorbeelden op te zoeken van Franse woorden (en combinaties) die gebaseerd zijn op voorbeelden uit de alledaagse spreek- en schrijftaal. Voor vele woorden zijn er al talrijke voorbeelden aanwezig in Lexogoth die duidelijk de frequentste constructie- en combinatiemogelijkheden illustreren. Op deze manier kan een student zich dan een vollediger en correcter beeld vormen over het gebruik van bepaalde woorden en veel sneller overgaan tot communicatieve oefeningen. In de huidige versie (januari 2025; versie 3.11) zijn er al meer dan 32 000 aanklikbare items beschikbaar die elk leiden naar een aantal zinnen of stukken van zinnen, ook wel chunks genoemd. Deze chunks kunnen uitdrukkingen, vaste woordgroepen, courante (en minder courante) woordcombinaties of kortere maar makkelijk leerbare voorbeeldzinnen zijn die de betekenissen én het gebruik van het woord illustreren.
Het idee van Lexogoth is dus dat studenten Frans bij het maken van productieve oefeningen of bij het studeren van woordenschat de chunks via het gezochte lemma (of lemma’s) systematisch raadplegen en (her)lezen. Voor vele lemma’s kan de gebruiker meerdere zoekresultaten terugvinden en door de frequente consultatie van deze chunks zal de lezer/gebruiker op termijn deze voorbeelden assimileren en een ruim netwerk van woordcombinaties uitbouwen die onmiddellijk kunnen ingezet worden in communicatieve oefeningen. Het is waar dat de lezer soms geconfronteerd zal worden met een erg groot aantal voorbeelden in Lexogoth maar dat is net de bedoeling van het programma: door de student herhaaldelijk bloot te stellen aan courante, steeds terugkerende constructies (herhaling…) zal hij er uiteindelijk in slagen om een stevige en betrouwbare lexicale basis uit te bouwen van praktische, rechtstreeks inzetbare bouwstenen (chunks) van het hedendaagse gesproken en geschreven Frans .
2. Een voorbeeld: ‘la confiance’
Een concreet voorbeeld om te verduidelijken hoe Lexogoth nuttig kan zijn voor studenten Frans : een goede student die de individuele woorden ‘(une) confiance’ en ‘avoir’ kent, kan misschien de zin ?‘Elle a de la confiance dans ses amies.’ vormen. Hierop kan je niet veel zeggen want de student heeft immers met de lexicale (woordenlijsten) en syntactische kennis die hij ter beschikking heeft een zin gemaakt die hem correct overkomt; spijtig genoeg zal je een dergelijke zin (bijna) niet tegenkomen en zullen de meeste taalsprekers deze als eerder onnatuurlijk ervaren. Via Lexogoth kan een student nu verschillende gebruikersvoorbeelden terugvinden die hij kan studeren en die hij daarna met enkele minimale ingrepen onmiddellijk kan inzetten in communicatieve oefeningen. Voor ‘la confiance’ zouden we bijvoorbeeld de volgende chunks / zinnen kunnen aanreiken :
(1) T’as raison, il me faisait confiance et j’ai trop parlé, j’ai merdé.
(2) être digne de respect, de foi, de confiance, de mépris
(3) déborder d’enthousiasme, de passion, de joie, de confiance
(4) Elle n’a plus confiance dans l’avenir.
(5) Je n’ai en elle qu’une confiance limitée.
(6) faire confiance à l’équité d’un médiateur
(7) L’enquête montre que la confiance dans la politique a encore chuté depuis 2020.
(8) Il est temps qu’elle reprenne confiance en elle.
(9) Il n’a plus confiance en lui.
(10) Elle manque de confiance en elle, cela se ressent
(+ nog 30-tal andere voorbeelden)
Het is echter niet de bedoeling om een taalleerder te forceren om al deze voorbeelden, die het correcte gebruik van ‘confiance’ illustreren, plots uit het hoofd te laten leren ; dat zou een moeilijke en voor velen onhaalbare taak zijn. De student kan deze voorbeelden wel grondig doorlezen en een of twee modellen kiezen die het beste passen bij hetgeen hij nodig heeft. Een frequent gebruik en herlezen van dezelfde voorbeelden tijdens de hele opleidingsduur zal er waarschijnlijk toe leiden dat de student zich deze chunks langzamerhand eigen zal maken en zo systematisch een groot netwerk van bruikbare lexicale kennis zal uitbouwen. Het gaat immers in deze chunks niet alleen om het lemma ‘confiance’ maar ook bijvoorbeeld om het gebruik van ‘manquer de’.
Een ander voorbeeld waarvoor Lexogoth nuttig kan zijn, is het probleem van de ‘verbindingswoorden’ (bijwoorden, voegwoorden) die gebruikt worden om zinnen of stukken tekst met elkaar (betekenisvol) te verbinden. Bij het instuderen van bijvoorbeeld de woorden ‘toutefois, cependant, pourtant’ zal menig student zich afvragen waar in de zin deze woorden zoal kunnen geplaatst worden. Bij gebrek aan voldoende zinvolle (en correcte) voorbeelden zal een scrupuleuze student zich misschien beperken tot de aangereikte voorbeeldzin uit het handboek en het woord in kwestie systematisch op slechts één plaats zetten terwijl een meer avontuurlijke student misschien meent dat deze woorden dezelfde posities kunnen aannemen als in zijn eigen moedertaal, hetgeen een begrijpelijke maar potentieel foutieve redenering is. Via Lexogoth krijgt een student nu toegang tot meerdere correcte voorbeelden die ingestudeerd kunnen worden en kan hij zijn idee over het correct gebruik van een woord makkelijk en zelfstandig bijsturen.
Het programma omvat verder nog een volledig overzicht van de leerstof die je kan terugvinden in een typische cursus Frans (als vreemde taal) voor het volledige niveau A van het Europees Referentiekader voor Talen (ERK, Niveaus A1 – A2). We bieden een overzicht aan van de voornaamste grammaticatopics, woordenschat en taalhandelingen die behandeld worden op dit niveau. Voor de componenten Woordenschat en Taalhandelingen beschikken we ook over een hele reeks (communicatieve) oefeningen maar deze hebben we niet opgenomen in het programma. We willen wel benadrukken dat dit tweede luik vooral een ondersteunende functie heeft binnen Lexogoth en dient om de student snel bepaalde stukken leerstof op zelfstandige en efficiënte manier te laten herhalen of leren. Dit is niet de hoofdfunctie van het programma.